1893ko abuztuaren 27a igandea zen, zezen eguna Donostian eta Udal bandaren kontzertua zegoen Boulevardeko kioskoan entzule talde batek "GERNIKAKO ARBOLA" jotzeko eskatu zuenean.
Bertaratutako publikoaren eskaera gorabehera, eta Alkatetzak hala aginduta, garai hartan Donostian udaran egoten zen espainiar erregeari inolako irainik ez egiteko, Udal Bandako zuzendariak uko egin zion Gernikako Arbola jotzeari, programatik kanpo zegoela argudiatuta.
Ezezkoaren aurrean, tentsioa handituz joan zen, publikoak musikariei errieta egin zien eta gazte batzuek petardo batzuk leherrarazi zituzten. Guardien saiakerak gaztea hauek gelditzeko istilu larriak sortu zituen, gobernadorea atxilotuen askatasuna agintzera behartu zutenak.
Kontzertua amaitu ondoren manifestazio bat antolatu zen. Herritarrak "¡Viva los Fueros!" eta "Muera Sagasta!" oihuen artean Londresko hotelera abiatu ziren, non Práxedes Mateo Sagasta Espainiako alderdi liberaleko eta Gobernuko burua zegoen, zeinek, errege hilarriari jarraituz, Donostian moda-modan zegoen hiriburua aristokraziaren artean udaratzea erabaki baitzuen.
Ordenako indarren-guardien presentziak ez zuen eragotzi manifestarien kontzentrazioa, atmosfera bortitza handitzen ari zen erritmo berean hazi baitzen, hotelaren kontra harriak jaurtiz. Barrura sartzeko burdin hesia salto egiteko saiakerak airera tiro eginez uxatu zituzten, harik eta hogeita hamar bat guardia zibil agertu ziren arte, gauerdia pasata, jendetzari tiro eginez, istiluek goizaldeko 4ak arte iraun zutelarik. Hiru hildako eta zauritu ugari izan ziren azken balantzean. Hiru hildakoen izenak, Vicente Urcelai, Rufino Aspiazu, Justo Perez, jendeen oroimen herrikoian geratu ziren.
Hurrengo egunetan, manifestazioak etengabeak izan ziren, Guardia Zibilaren zalditeriak sablazoz desegin zituen, zauritu eta atxilotu ugari utziz. Hiriko udalak esku hartu behar izan zuen, abuztuaren 30ean ordenako indarrak erretiratzeko eskatuz, animoak baretzeko esku hartzeko konpromisoaren pean. Bien bitartean, manifestazioak herri karlistetara zabaldu ziren eta elkartasuna adierazi zuten. Protestek Bilbora jo zuten, eta aldundiari armak eskatu zizkioten.
Gipuzkoa osoa eta Bizkaia haserre bizian jarri ziren gertatutakoaren aurrean. Bere hiribildu garrantzitsuenetatik, herria, sagastiar gobernuari hilekin eta Gernikako Arbola abestuz agertzen zen, elementu militarrek gupidarik gabe erasotzen zuten, baina herria, kaleetan sendo mantentzen zen. Jainkoak daki zer gertatuko zatekeen Euskal Herrian ordurako nazionalismoaren hazia erein izan balitz. Hau izan zen, zalantzarik gabe, azken astindu foruzalea.
No hay comentarios:
Publicar un comentario